Yanma sırasında oluşan nano parçacıkların Alzaymır hastalığında payı olma ihtimali bulunmaktadır.
Metal nano parçacıkların 37 insanın beyin dokusunda bol miktarda olduğunu bulan yeni bir araştırmaya göre, trafik dumanında bulunan bu parçacıkların, solunması halinde beyine girebilme ihtimali ve bu durumun Alzaymır’ı tetiklediğiği düşünülmektedir.
Nanoparçacıklar, manyetit adı verilen bir demir oksit çeşididir. PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences) dergisinde, 5 Eylül’de yayınlanan bir çalışmada; araştırmacılar bir gram beyin dokusunda milyonlarca parçacık bulmuştur.
Çalışmanın yazarı olan Lancastar Üniversitesi bilimcilerinden Barbara Maher, parçacıklara yakından bakıldığında havadaki manyetitlerle çarpıcı derecede benzerliklerinin olduğunu görmüştür.
Huffington Post gazetesine verdiği röportajda Maher “Beynin içinde bulunan parçacıklara baktığımızda onların, hava kirliliğinde gördüğümüz parçacıklarla eşleştiğini gördük.” demiştir.
Havada oluşan manyetit parçacıkları yüksek derecelerdeki yanmalar sonucu oluşmaktadır.
Maher “ Biz bu parçacıkların, çok küçük oldukları için nefes yoluyla buruna girip oradan da burun soğanı yoluyla beyne ulaştığını düşünüyoruz.” demiştir.
Beyne giden bu yol, normalde kanda bulunan yabancı maddelerin beyne ulaşmasını engelleyen “kan beyin bariyeri” tarafından korunmayan birkaç yoldan biridir.
Daha önceden yapılan birkaç çalışma Alzaymır hastalığı ile yüksek manyetit oranı arasında bir bağlantı olduğunu ileri sürmüştür. Daha önce bileşimin beyinde doğal yollarla bir araya geldiği ve köşeli şekilde kristalleştiği düşünülmekteydi. Fakat yeni çalışmalar birçok demir parçacığının farklı karakterde olduğunu ortaya koymaktadır.
Maher, “Bu parçacıklar, kirlilik parçacıklarının genelde aldığı şekil olan yuvarlak eriyen damla şeklindedirler.” demiştir. Bu parçacıklar 10 ile 15 nanometre arasında değişen farklı boyutlara sahiptirler. Ayıca platin ve nikel gibi diğer yabancı metallerle birlikte görünmektedirler.
“Onların beyin içinde nasıl bir araya geldiklerini hayal etmek güç.”
Newsweek’e konuşan ve yeni çalışmada yer almamış olan CalTech’ten Joseph Kirschink, “Sanayi ile üretilmiş manyetit nano-parçacıklarının beyin dokusuna girebildiklerini kabul etmek tedirgin edici.” demiştir. 1992 yılında, Kirschink ve meslektaşları beynin içinde manyetit bulunabileceğini keşfetmiştir.
Bir çevre mühendisi olan Maher, hava kirliliğinin manyetik özelliklerini yol kenarı atmosferinde araştırmaktadır. “Manyetit nano-parçacıkların, kentsel kirlilik karışımının bir parçası olarak ortaya çıktığı barizdir. Biz bu manyetik özellikleri şehir genelindeki farklı yerlerde bulunan atmosfer kirliliğini ölçmek için kullanıyoruz.” demiştir.
Daha sonra, Alzaymır hastalığına yakalanan insan beyinlerinin sağlıklı beyinlere oranla daha fazla manyetit barındırdığını söyleyen çalışmalar olduğunu keşfetmiştir.
Örneğin 2013 yılında UCLA tarafından yapılan bir çalışmada, 31 Alzaymır hastasının beyninde 68 sağlıklı insan beynine oranla daha yüksek seviyede demir bulunduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmada araştırmacılar; beynin hafıza oluşumuyla ilgili bir parçası olan ve hastalıkta erken hasar gören beyin çıkıntısına odaklanmıştır.
“Manyetitin beyne zarar verdiği düşünülmekteydi. Bu yüzden ben de kentsel kirlilikteki manyetiti merak etmeye başladım ve kendime şu soruyu sordum “O da beyne girebilir miydi?” (Maher)
Maher ve meslektaşları, Meksika ve Manchester’da yaşayan 37 insanın ön beyin korteksinden alınan beyin dokularını incelediler.
Analizler, Manchester’da yaşayan 65 yaş üstü kişilerin öldüklerinde beyinlerindeki manyetit seviyesinin daha yüksek olduğunu gördüler. Özellikle de orta ve ileri derece Alzaymır hastalarında.
Fakat Meksika’da aşırı hava kirliliğine maruz kalan gençlerin de beyinlerindeki manyetitin yüksek seviyelerde olduğunu gördüler ve en yüksek manyetiti 32 yaşındaki bir Meksika’lı da buldular.
Birçok araştırmada Alzaymırlı hastaların beyinlerinin çeşitli bölümlerinde daha yüksek seviyede demir bulunmasına rağmen, demirin hastalıkla olan ilgisi tam olarak bilinmemektedir. Alzaymır hastalığının ayırıcı özelliği, sinir hücreleri arasında meydana gelen amiloid plak birikmesidir ve bu yılın başlarında yayınlanan bir çalışmada bu plakların içerisinde manyetit parçacıkları tespit edilmiştir.
Maher ve takımı bir sonraki aşamada bu manyetit parçacıklarının laboratuvar ortamında yetiştirilen hücreler üzerindeki etkilerini inceleyerek zehirlilik oranlarına bakmayı planlamaktadırlar.
Şehirin Dışında Yaşayan İnsanların Beynindeki Nano-parçacık Durumu Nasıl?
Daha fazla araştırma gereken bir diğer konu ise banliyölerde yaşayan insanların daha düşük seviyede parçacık taşıyıp taşımadığıdır. Fakat bunu bulmak zor olacak çünkü Maher o insanların bile yangınlar ve diğer birçok kaynaktan kirliliğe maruz kalabileceklerini söylemektedir.
Maske Çevre Kirliliğinden Bizi Koruyor mu ?
Parçacıklar çok küçük olduğundan maske takmak bile pek faydalı olmamaktadır. Seyahat ederken mümkün olduğunca parkları ve arka sokakları kullanmaya çalışan Maher, hava kirliliğinden korunmanın en iyi yolunun yüksek derecede kirli bölgelerde seyahat etmekten kaçınmak olduğunu söylemektedir.
Kaldırım taşlarından kaçınmanın da iyi bir fikir olduğunu söyleyen Maher, “Kirlilik miktarının kaldırım kenarlarından uzaklaştıkça hızlı bir şekilde düştüğü görülmektedir.” demektedir.
Ağaçlar da yararlıdır. Bir başka çalışma, kaldırım kenarlarına dikilen ağaçların evlerin içindeki parçacık miktarını oldukça azalttığını göstermektedir.
